Een goede hormonale balans is essentieel voor de gezondheid van vrouwen. Toch krijgt maar liefst 80% van de vrouwen in haar leven te maken met een hormonale disbalans.
Een van de minst herkende, maar meest invloedrijke vormen is een tekort aan progesteron. In tegenstelling tot oestrogeen, dat vaak meer aandacht krijgt, wordt progesteron vaak over het hoofd gezien bij routinematige hormoontesten. Maar wanneer de waarden dalen, kunnen de gevolgen groot zijn. Een laag progesterongehalte kan de vruchtbaarheid verstoren, stemming beïnvloeden, de slaap verslechteren en het energieverbruik van het lichaam veranderen.
Deze gids laat zien hoe een progesterontekort eruit ziet in het dagelijks leven, hoe je het kunt testen en hoe je de balans kunt herstellen om je gezondheid en levenskwaliteit te verbeteren. Laten we beginnen!
Wat is progesteron, wat doet het en waar wordt het aangemaakt?
Progesteron is een steroïde hormoon dat wordt aangemaakt uit cholesterol. Bij vrouwen wordt het voornamelijk geproduceerd door de eierstokken na de eisprong, meer bepaald door het corpus luteum, en later tijdens de zwangerschap ook door de placenta. Kleine hoeveelheden worden ook door de bijnieren afgescheiden.
De belangrijkste rol van progesteron bij vrouwen is het ondersteunen van de tweede helft van de menstruatiecyclus, de luteale fase. Na de eisprong zorgt progesteron ervoor dat het baarmoederslijmvlies zich voorbereidt op de innesteling van een bevruchte eicel. Als er een zwangerschap optreedt, helpt progesteron die te behouden door baarmoedercontracties te voorkomen en de ontwikkeling van de placenta te ondersteunen.
Tijdens de zwangerschap stijgt het progesterongehalte geleidelijk om de baarmoeder te ondersteunen, de placenta in stand te houden en de ontwikkeling van de foetus te bevorderen. Het voorkomt ook voortijdige weeën en bereidt het borstweefsel voor op melkproductie.
Maar progesteron doet meer dan alleen de voortplanting ondersteunen. Het beïnvloedt ook de hersenen door in te werken op GABA-receptoren, wat leidt tot meer rust, betere slaap en emotionele stabiliteit. Daarnaast speelt het een rol in de botopbouw, ondersteunt het vetstofwisseling en verbetert het de insulinegevoeligheid.
Bij mannen wordt progesteron in kleinere hoeveelheden geproduceerd door de bijnieren en de testes. Het is een voorloper van zowel testosteron als cortisol. Progesteron helpt oestrogeen in balans te houden, ondersteunt de ontwikkeling van sperma en beschermt de prostaat.
Begrijpen van progesteronwaarden
Progesteronwaarden schommelen gedurende de menstruatiecyclus en tijdens de zwangerschap. In een standaardcyclus van 28 dagen zijn de waarden laag in de folliculaire fase, stijgen ze na de eisprong en dalen ze weer als er geen bevruchting plaatsvindt.
Typische waarden zijn:
- Folliculaire fase: minder dan 1 ng/mL
- Luteale fase: 5–20 ng/mL
- Zwangerschap: tot 90 ng/mL of meer, afhankelijk van het trimester
Een bloedtest rond dag 21 van je cyclus—ongeveer zeven dagen na de eisprong—kan aantonen of je progesteronspiegel voldoende stijgt. In de luteale fase wijzen waarden onder 10 ng/mL mogelijk op een tekort, zeker als je last hebt van onregelmatige cycli, een korte luteale fase of moeite hebt om zwanger te worden.
Lage progesteronwaarde in deze tijd kan erop wijzen dat je lichaam niet genoeg hormonen aanmaakt om innesteling of een vroege zwangerschap te ondersteunen.
Begrijpen van progesteronwaarden
Lage progesteronwaarde in deze tijd kan erop wijzen dat je lichaam niet genoeg hormonen aanmaakt om innesteling of een vroege zwangerschap te ondersteunen.
| Aspect | Vrouwen | Mannen |
|---|---|---|
| Productiebronnen | Eierstokken (corpus luteum), placenta, bijnieren | Testes, bijnieren |
| Normale waarden | Schommelt maandelijks (0,1–20+ ng/mL); hoger tijdens zwangerschap | Laag en stabiel (meestal <1 ng/mL) |
| Belangrijkste functies | Reguleert menstruatiecyclus, ondersteunt zwangerschap, balanceert oestrogeen | Voorloper van testosteron en cortisol, reguleert oestrogeen |
| Symptomen bij tekort | Onregelmatige menstruatie, PMS, vruchtbaarheidsproblemen, angst, slaapproblemen | Vermoeidheid, laag libido, stemmingswisselingen, vergrote prostaat |
Let op: Te weinig progesteron beïnvloedt niet alleen de voortplanting. Het kan ook je stemming, stofwisseling en algehele hormonale balans verstoren. Vroegtijdig ingrijpen kan gezondheidsrisico’s beperken.
Kan ik zwanger worden met een progesterontekort?
Ja, maar het is moeilijker én lastiger om een zwangerschap te behouden.
Progesteron bereidt het baarmoederslijmvlies voor op de innesteling en helpt dit daarna in stand te houden. Als de progesteronspiegels tijdens de luteale fase te laag zijn, kan het baarmoederslijmvlies onvoldoende ontvankelijk zijn voor een bevruchte eicel om zich succesvol in te nestelen. Zelfs als de innesteling slaagt, is een laag progesterongehalte in verband gebracht met een verhoogd risico op een vroege miskraam, vooral in het eerste trimester.
Kun je ovuleren met weinig progesteron?
Het is mogelijk om te ovuleren en daarna toch een laag progesterongehalte te hebben. Dit staat bekend als een luteale fase-defect, waarbij het lichaam een eicel vrijgeeft maar niet genoeg progesteron aanmaakt om de innesteling te ondersteunen. Ovulatietesten en het bijhouden van je temperatuur kunnen bevestigen wanneer de ovulatie plaatsvindt, maar ze laten niet zien of de hormoonspiegels hoog genoeg zijn. Alleen een bloedtest ongeveer een week na de ovulatie kan dat bevestigen. Als je cyclus kort is, je tussentijds bloedverlies hebt vóór je menstruatie, of moeite hebt om zwanger te worden, kan een laag progesterongehalte na de ovulatie de oorzaak zijn.
Wat doet progesteron met je gewicht?
Progesteron helpt bij het reguleren van de vochtbalans, eetlust en stofwisseling. Wanneer de progesteronspiegels dalen – vooral in verhouding tot oestrogeen – kan dit leiden tot vochtophoping, meer trek in eten en vetophoping rond de buik.
Deze verstoring komt vooral vaak voor tijdens de perimenopauze en menopauze, wanneer progesteron sneller afneemt dan oestrogeen. Hierdoor ervaren veel mensen een vertraagde stofwisseling, toename van buikvet en meer moeite om een stabiel gewicht te behouden.
Hoe verhoog je je progesteron?
Bij een daling van je progesteronwaarden kun je op natuurlijke wijze de productie stimuleren—mits je nog regelmatig ovuleert. In ernstige gevallen is medische behandeling nodig.
Wat kan helpen:
- Stress beheersen: chronische stress verhoogt cortisol, wat dezelfde bouwstof gebruikt als progesteron.
- Essentiële voedingsstoffen: vitamine B6, magnesium en zink zijn cruciaal. Eet bijvoorbeeld bladgroenten, peulvruchten en zaden.
- Matige lichaamsbeweging: beweging ondersteunt je hormoonbalans, maar overtraining werkt averechts.
- Kruidenondersteuning: monnikspeper kan de progesteronproductie in de luteale fase verbeteren (individuele resultaten variëren).
- Medische therapie: bio-identieke progesteron is het meest effectief bij serieuze tekorten, zoals bij overgangsklachten of vruchtbaarheidsproblemen.
Let op: Leefstijl en supplementen kunnen ondersteunen, maar vervangen geen medische behandeling als die nodig is. Overleg altijd met je arts.
Progesteron tekort testen
De eerste stap bij het vaststellen van een progesterontekort is een nauwkeurige test. Dit is vooral belangrijk als je te maken hebt met vruchtbaarheidsproblemen, onregelmatige menstruatiecycli of symptomen van een hormonale disbalans.
Een veelgebruikte methode is een bloedtest die wordt afgenomen rond dag 21 van een 28-daagse cyclus, ongeveer 7 dagen na de ovulatie. Dit moment geeft de piek van progesteron tijdens de luteale fase weer. Voor extra gemak is er ook klinisch betrouwbare thuistesting beschikbaar. De Easly hormoontest voor vrouwen meet hormoonspiegels, waaronder progesteron en oestrogeen, via speeksel- of bloedplaatjesmonsters.
De testresultaten worden medisch begeleid en hebben laboratoriumkwaliteit, waardoor dit een praktische en betrouwbare eerste stap is richting een juiste diagnose, zeker wanneer toegang tot een traditioneel laboratorium beperkt is.
Samenvatting
Progesteron speelt een centrale rol in vruchtbaarheid, menstruatieregulatie, stemming en stofwisseling—bij zowel vrouwen als mannen. Wanneer de waarden te laag zijn, kunnen klachten ontstaan zoals een onregelmatige cyclus, angst, slaapproblemen of gewichtstoename.
Het goede nieuws: een progesterontekort is goed te diagnosticeren én te behandelen. Vroegtijdig testen en gericht behandelen kan je vruchtbaarheid, emotionele balans en hormonale gezondheid op lange termijn verbeteren.
Maak je je zorgen over je symptomen? Met de hormoontest van Easly check je je progesteronwaarden eenvoudig vanuit huis, met medische betrouwbaarheid.
Bronnen:
- American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). – Progesterone and Its Role in Women’s Health.
- Endocrine Society. – The Role of Progesterone in Hormonal Balance.
- Mayo Clinic. – Progesterone Deficiency Symptoms and Treatment.
- National Institute of Child Health and Human Development (NICHD). – Progesterone: A Hormone that Supports Pregnancy.
- The Hormone Health Network. – How Progesterone Affects Women’s Health.
- Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. – Progesterone and its Role in Reproductive Health.
- Easly Health. – At-Home Hormone Testing for Progesterone.
