Hart- en vaatziekten zijn wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak. Elk jaar eisen ze bijna 17,9 miljoen levens — dat is maar liefst 32% van alle sterfgevallen wereldwijd. Ze treffen mensen van alle leeftijden en sluipen vaak ongemerkt je leven binnen. Wist je dat ongeveer 20% van alle hartinfarcten “stil” verloopt? Dit betekent dat ze plaatsvinden zonder de typische signalen zoals pijn op de borst, kortademigheid of andere duidelijke waarschuwingen.
Juist daarom is wachten op klachten geen veilige strategie. In deze gids lees je alles over de essentiële zelftests voor hart- en vaatziekten: welke checks echt belangrijk zijn, wanneer je moet beginnen en hoe je jouw persoonlijke risicoprofiel kunt inschatten. Zo kun je actief werken aan het voorkomen van hart- en vaatziekten en je hart gezond houden. Laten we beginnen!
Wat is hartgezondheid en wat is de rol van een preventieve check?
Hartgezondheid verwijst naar hoe goed je hart en bloedvaten jouw lichaam ondersteunen. Een gezond hart klopt in een regelmatig ritme, houdt je bloeddruk en cholesterol op peil en zorgt ervoor dat zuurstofrijk bloed je vitale organen bereikt. Wanneer je hart- en vaatstelsel in balans is, heeft dat een positieve invloed op alles — van je hersenfunctie tot je fysieke uithoudingsvermogen.
Maar hier zit het lastige: veel hart- en vaatproblemen ontwikkelen zich in stilte. Je kunt je prima voelen, terwijl risico’s zoals hoge bloeddruk, dichtgeslibde bloedvaten of een afwijkend hartritme zich langzaam opstapelen. Juist daarom zijn hart- en vaatchecks zo belangrijk.
Een cardiovasculaire check is een preventieve gezondheidscheck die vroegtijdige signalen van hart- en vaatziekten opspoort — vaak nog voordat je klachten hebt. Afhankelijk van je risicofactoren kan dit bestaan uit:
- Metingen van je bloeddruk
- Tests voor cholesterol en bloedsuiker
- Een ECG (hartfilmpje)
- Hartritme-monitoring
- Geavanceerde beeldvorming, zoals calciumscore of echocardiografie
Het doel van zo’n check is niet alleen vroegtijdige opsporing, maar juist preventie. Met de juiste inzichten kun je samen met je arts gericht je leefstijl aanpassen, op tijd een behandeling starten als dat nodig is en zo je risico op hart- en vaatziekten op de lange termijn verlagen.
Soorten hart- en vaat checks en preventieve onderzoeken
Hart controles kunnen in complexiteit verschillen, maar samen geven ze een volledig beeld van jouw risico op hart- en vaatziekten. Hieronder vind je de meest voorkomende en medisch aanbevolen tests voor een gezond hart, ingedeeld op doel en relevantie.
Bloeddrukmeting
- Doel: Vroegtijdig of chronisch hoge bloeddruk opsporen
- Aanbevolen voor: Iedereen vanaf 18 jaar
- Frequentie: Elke 1 tot 2 jaar (vaker bij een verhoogde waarde)
Een bloeddrukmeting is vaak de eerste stap om je hartgezondheid te checken. Een hoge bloeddruk (hypertensie) vergroot de kans op een hartinfarct, beroerte en hartfalen — ook als je geen klachten hebt. Een normale bloeddruk ligt onder de 120/80 mm Hg. Bij een verhoogde bloeddruk (130/80 mm Hg of hoger) kun je baat hebben bij aanpassingen in je leefstijl of medicijnen. Volwassenen zouden deze preventieve gezondheidscheck minimaal elke twee jaar moeten doen, of vaker als ze risicofactoren hebben zoals overgewicht, diabetes of een familiegeschiedenis van hart- en vaatziekten.
Cholesteroltest (lipidenprofiel)
- Doel: Inzicht krijgen in het risico op hart- en vaatziekten door cholesterol
- Aanbevolen voor: Volwassenen vanaf 20 jaar
- Frequentie: Elke 4 tot 6 jaar (vaker bij een verhoogd risico)
Een cholesterol panel meet het totale cholesterol, LDL (slecht cholesterol), HDL (goed cholesterol) en triglyceriden. Verhoogde LDL- en triglyceriden waarden kunnen leiden tot plaquevorming in de bloedvaten, waardoor deze nauwer worden en de doorbloeding belemmeren. Idealiter ligt je totale cholesterol onder de 200 mg/dL, LDL onder de 100 mg/dL, HDL boven de 60 mg/dL en triglyceriden onder de 150 mg/dL. Deze check van hart en bloedvaten wordt meestal elke 4 tot 6 jaar uitgevoerd vanaf 20 jaar, maar vaker als je een verhoogd risico hebt.
Bloedsuiker- en HbA1c-test
- Doel: Opsporen van diabetes en prediabetes
- Aanbevolen voor: Volwassenen vanaf 35 jaar, of jonger bij overgewicht
- Frequentie: Elke 3 jaar (of jaarlijks bij verhoogde waarden)
Diabetes en prediabetes verhogen het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk. Met een nuchtere glucosemeting of HbA1c-test (die de gemiddelde bloedsuikerspiegel over drie maanden meet) kan een afwijkende suikerspiegel worden opgespoord. Een HbA1c-waarde van 6,5% of hoger duidt op diabetes. De preventieve gezondheidscheck voor hart en bloedvaten moet eerder starten als je overgewicht hebt, een hoge bloeddruk of cholesterol, of een familiegeschiedenis van diabetes.
Electrocardiogram (ECG)
- Doel: Hartritme monitoren en stille hartschade opsporen
- Aanbevolen voor: Volwassenen vanaf 40 jaar of mensen met klachten
- Frequentie: Tijdens reguliere controles of bij klachten
Een ECG meet de elektrische activiteit van je hart en kan hartritmestoornissen, aanwijzingen van een eerder hartinfarct en overbelasting van de hartspier opsporen. Het is een pijnloze test die slechts enkele minuten duurt en vaak onderdeel is van jaarlijkse hart controles, vooral bij volwassenen met klachten zoals hartkloppingen, vermoeidheid of pijn op de borst.
Coronary calcium scan
- Doel: Meten van verkalkte plaque in de kransslagaders
- Aanbevolen voor: Volwassenen van 45 tot 75 jaar met een matig risico
- Frequentie: Eén keer, om het risico beter in te schatten indien nodig
Deze CT-scan detecteert kalkafzettingen in je kransslagaders — een teken van plaquevorming en een sterke voorspeller van toekomstige hartproblemen. De uitslag wordt weergegeven als een calciumscore: 0 betekent een laag risico, terwijl scores boven de 100 wijzen op een matig tot hoog risico. Deze scan is vooral geschikt voor mensen met een gemiddeld risico die een duidelijker beeld willen van hun hart- en vaatziekten risico.
Echocardiogram
- Doel: Beoordelen van de hartstructuur, klepfunctie en pompkracht
- Aanbevolen voor: Iedereen met klachten of een vastgestelde hartaandoening
- Frequentie: Naar behoefte, afhankelijk van de situatie
Een echocardiogram maakt met behulp van echografie een real-time beeld van je hartkamers, hartkleppen en de pompfunctie. Het helpt bij het vaststellen van hartfalen, klepaandoeningen en structurele afwijkingen. Deze screening voor hart- en vaatziekten wordt vaak aanbevolen bij fysieke klachten zoals kortademigheid, vochtophoping of afwijkende hartgeluiden, of om bekende hartaandoeningen te monitoren.
Inspanningstest (stress test)
- Doel: Beoordelen van de hart prestaties tijdens lichamelijke inspanning
- Aanbevolen voor: Volwassenen met pijn op de borst of een hoog cardiovasculair risico
- Frequentie: Volgens advies van de cardioloog
Bij deze inspanningstest wordt onderzocht hoe goed je hart omgaat met fysieke belasting. Je loopt of rent op een loopband terwijl je hartslag, ritme en bloeddruk worden gemonitord. De test kan een verminderde bloedtoevoer naar het hart of inspanning-geïnduceerde hartritmestoornissen opsporen. Inspanningstesten worden vaak ingezet bij patiënten met pijn op de borst of bekende risicofactoren die tijdens inspanning vermoeidheid of kortademigheid ervaren.
High-sensitivity C-reactive protein (hs-CRP)
- Doel: Meten van laaggradige ontstekingen die verband houden met hartziekten
- Aanbevolen voor: Volwassenen met een grenswaarde risico of een familiegeschiedenis
- Frequentie: Als aanvulling op cholesteroltesten
De hs-CRP-test meet chronische, laaggradige ontstekingen — een bekende factor die bijdraagt aan aderverkalking. Een CRP-waarde boven de 3 mg/L kan wijzen op een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, ook bij mensen met een normaal cholesterolgehalte. Deze test is vooral nuttig om het risico beter in te schatten bij mensen met borderline lipidenwaarden of een familiegeschiedenis van vroege hartziekten.
Enkel-armindex (EAI)
- Doel: Opsporen van perifere arteriële aandoeningen
- Aanbevolen voor: Oudere volwassenen, rokers en diabetici
- Frequentie: Periodiek voor personen met een hoog risico
Bij deze test wordt de bloeddruk in je enkel vergeleken met die in je arm om perifere vaatziekten (PAD) op te sporen, wat kan wijzen op bredere vaatproblemen. PAD komt vaak voor naast kransslagaderziekte en blijft soms onopgemerkt totdat het pijn of gevoelloosheid in de benen veroorzaakt. De enkelarminex wordt aanbevolen voor oudere volwassenen, rokers, diabetici of mensen met klachten in de benen tijdens inspanning
Wanneer moet je een hart check laten uitvoeren?
Er is geen vaste leeftijd waarop je ineens een hart check nodig hebt. De noodzaak hangt af van je risicofactoren, leefstijl en levensfase. Sommige testen helpen je lange termijn risico in kaart te brengen, andere zijn belangrijk voor vroege diagnose en vervolgzorg. Hieronder vind je een overzicht van de belangrijkste hart- en vaatziekten tests en wanneer ze aanbevolen worden.
| Leeftijdsgroep | Aanbevolen onderzoeken | Frequentie | Waarom belangrijk? |
|---|---|---|---|
| 20–39 jaar (laag risico) | - Bloeddruk - Cholesterol (lipidenprofiel) - Bloedsuiker (bij overgewicht of familiegeschiedenis) | - Bloeddruk: elke 2 jaar - Lipiden: elke 4–6 jaar- Glucose: indien nodig | Dit is je basisfase. Ook zonder klachten helpt een vroege check om verborgen risico’s te ontdekken en een meetpunt vast te leggen. |
| 40–59 jaar (toenemend risico) | - Bloeddruk - Cholesterol en bloedsuiker - ECG - Coronary calcium scan (bij onduidelijk risico)- - Stress test (bij klachten) | - Bloeddruk: jaarlijks - Lipiden/bloedsuiker: elke 1–3 jaar - ECG/beeldvorming: afhankelijk van risico of klachten | Risicofactoren stapelen zich vaak op in deze jaren. Regelmatige controles helpen om stille ziekteprogressie tijdig te signaleren. |
| 60+ jaar (hoger risico) | - Alles hierboven - Echocardiogram - Hart ritme monitoring (bijv. voor AFib) - Enkel-Brachiale Index - hs-CRP bloedtest | Meestal jaarlijks of halfjaarlijks, afhankelijk van je gezondheidsgeschiedenis | Focus ligt op vroege diagnose, het monitoren van bestaande aandoeningen en het voorkomen van complicaties. |
| Elke leeftijd met hoog risico | - Alles hierboven zoals klinisch aangegeven - Coronair beeldvorming - Geavanceerde laboratoriumtests (bijv. lipoproteïne(a), CRP) | Persoonlijk schema opgesteld door je arts | Voor rokers, diabetici, mensen met auto-immuunziekten, nierproblemen of een familiegeschiedenis van vroege hart- en vaatziekten. |
Elke levensfase kent andere prioriteiten voor hartgezondheid. In je twintiger jaren draait het vooral om preventie. Vanaf je veertig- en vijftigste gaat het om risicomanagement. Na je zestigste ligt de focus op actieve monitoring en behandeling. Voor mensen met een hoog risico geldt dat ze eerder en intensiever gescreend worden, ongeacht hun leeftijd.
Conclusie
Hart- en vaatziekten blijven wereldwijd een van de belangrijkste vermijdbare doodsoorzaken, en ze beginnen zelden met opvallende klachten. Vaak ontwikkelen ze zich in stilte, over jaren, door een verhoogde bloeddruk, subtiele veranderingen in cholesterolwaarden of stille ontstekingen. Juist daarom zijn hart- en vaatziekten screenings zo belangrijk.
Of je nu in je twintiger jaren bent en een basislijn opbouwt, of in je zestiger jaren bekend bent met risico’s, de juiste onderzoeken kunnen de koers van je gezondheid positief beïnvloeden. Van basis checks zoals bloeddruk en cholesterol tot geavanceerdere beeldvorming en hartritmebewaking: elke test geeft waardevolle inzichten. Samen vormen ze een routekaart, niet alleen om ziekte te detecteren, maar vooral om deze te voorkomen.
Weet je niet waar je moet beginnen? Overweeg dan een preventieve gezondheidscheck of een zelftest hartgezondheid bij Easly. Zo krijg je een duidelijker beeld van jouw huidige risico en kun je gericht stappen zetten.
Conclusie
- World Health Organization – Cardiovascular diseases.
- Centers for Disease Control and Prevention. (2023). Heart disease facts and statistics.
- Easly – Cholesterol zelf-test.
- Easly – Diabetes test.
- The Ohio State University Wexner Medical Center. (2023). Heart screening may save lives, new research suggests.
- Easly – Burnout cortisol test.
- Volksgezondheid en Zorg – Preventie van hart- en vaatziekten.
- Easly – Nierfunctie test.
