Tekenbeten blijven vaak onopgemerkt – maar dat maakt ze niet onschuldig. Hoewel de meeste alleen milde huidreacties veroorzaken, dragen sommige teken ziekteverwekkers met zich mee die ernstige aandoeningen kunnen veroorzaken, zoals de ziekte van Lyme. Elk jaar krijgen ongeveer 1,5 miljoen mensen in Nederland een tekenbeet. Ongeveer 27.000 mensen ontwikkelen de ziekte van Lyme, waarvan 1.000 tot 1.500 langdurige klachten houden.
Nu teken zich verspreiden naar nieuwe gebieden, is het belangrijker dan ooit om de symptomen van een tekenbeet te herkennen – en te weten wanneer je medische hulp moet inschakelen. In dit artikel lees je hoe je een tekenbeet op de huid kunt herkennen, welke symptomen kunnen wijzen op een infectie, en welke signalen aangeven dat je een arts moet raadplegen. Laten we beginnen!
Wat is een teek?
Teken zijn kleine, spinachtige parasieten die zich voeden met het bloed van dieren en mensen. Ze behoren tot de familie van de geleedpotigen en hebben acht poten. Voor het voeden variëren ze in grootte van een maanzaadje tot ongeveer een sesamzaadje. Zodra ze zich vasthechten en volzuigen met bloed, kunnen ze aanzienlijk opzwellen, waardoor ze makkelijker te herkennen zijn.
Teken zijn geen insecten – ze worden geclassificeerd als ectoparasieten en komen veel voor in beboste, grasrijke of vochtige buitenomgevingen. Ze springen of vliegen niet, maar wachten op planten tot een gastheer voorbij loopt, waarna ze zich vastklampen.
Zijn teken gevaarlijk?
Ja, teken kunnen een ernstig gezondheidsrisico vormen. Hoewel niet elke tekenbeet tot ziekte leidt, dragen sommige teken ziekteverwekkers met zich mee die via een beet op mensen kunnen worden overgedragen. De ziekte van Lyme is de bekendste, maar verschillende tekensoorten kunnen ook aandoeningen verspreiden zoals tekenencefalitis (TBE), babesiose, ehrlichiose en Rocky Mountain spotted fever.
Hoe ziet een tekenbeet eruit? Voel je een tekenbeet?
Begrijpen wat er gebeurt als je door een teek wordt gebeten – van huidreactie tot risico op infectie – helpt je om de juiste stappen te nemen als een beet onopgemerkt blijft, er symptomen optreden of medische zorg nodig is.
In tegenstelling tot muggen- of vlooienbeten zijn tekenbeten meestal pijnloos. Teken scheiden namelijk een mild verdovend middel af via hun speeksel, waardoor ze zich ongemerkt kunnen vasthechten en zich urenlang, of zelfs dagenlang, kunnen voeden.
n een vroeg stadium verschijnt een tekenbeet vaak als een klein, rood bultje, vergelijkbaar met een muggenbeet. Als de teek nog vastzit, kun je het lichaam uit de huid zien steken. Na het verwijderen kan de plek nog enkele dagen rood of licht gezwollen blijven.
In sommige gevallen ontstaat er echter een kenmerkende huiduitslag. De bekendste is de “bull’s-eye”-achtige uitslag (erythema migrans), een klassiek teken van de ziekte van Lyme. Deze uitslag verschijnt meestal 3 tot 30 dagen na de beet en breidt zich geleidelijk uit met een centrale opklaring.
Andere mogelijke verschijnselen rond de beetplek zijn:
- Roodheid of zwelling
- Een korst of schilfering (vooral als eraan gekrabd is)
- Warmte of gevoeligheid (minder vaak, tenzij geïnfecteerd)
Een tekenbeet op de huid van een mens vraagt om zorgvuldige controle. Inspecteer je huid – en die van je kind of huisdier – na tijd in gebieden waar veel teken voorkomen, om er op tijd bij te zijn.
Wat zijn de meest voorkomende ziekten veroorzaakt door tekenbeten?
Niet elke tekenbeet leidt tot ziekte, maar wanneer een teek ziekteverwekkers bij zich draagt, kan deze ernstige aandoeningen overbrengen. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de meest voorkomende door teken overgedragen ziekten, hun oorzaken, symptomen en geografische verspreiding:
| Ziekte | Pathogeen | Belangrijkste symptomen | Tekensoort | Regio’s |
|---|---|---|---|---|
| Ziekte van Lyme | Borrelia burgdorferi | Schietschijf-uitslag, vermoeidheid, koorts, gewrichtspijn | Zwarte schouderteek (hertenteek) | VS, Europa, delen van Azië |
| Tekenencefalitis (TBE) | TBE virus | Koorts, hoofdpijn, neurologische symptomen (bijv. meningitis) | Ixodes-teek | Centraal- en Oost-Europa, Scandinavië, Rusland |
| Babesiose | Babesia-parasieten | Vermoeidheid, koude rillingen, bloedarmoede, spierpijn | Zwarte schouderteek | Noordoost- en Middenwesten VS, Europa |
| Ehrlichiose | Ehrlichia-bacteriën | Koorts, koude rillingen, hoofdpijn, spierpijn | Lone Star-teek | VS (Zuid-Centraals, Zuidoost) |
| Anaplasmose | Anaplasma-bacteriën | Koorts, koude rillingen, spierpijn, verwarring | Zwarte schouderteek | Noordoost- en Noord-Middenwesten VS |
| Rocky Mountain Spotted Fever (RMSF) | Rickettsia rickettsii | Hoge koorts, vlekkerige uitslag, misselijkheid | Amerikaanse hondenteek, Rocky Mountain bossteek | VS (Zuidoost, Zuid-Centraals) |
| Alpha-Gal Syndroom | Allergie voor rood vlees veroorzaakt door teken speeksel | Uitslag, maagklachten, anafylaxie na rood vlees | Lone Star-teek | Zuidoost- en Centraal-VS |
Wat zijn de symptomen van een tekenbeet infectie bij mensen?
Hieronder staan de meest voorkomende symptomen van een tekenbeet om op te letten.
Vroege systemische symptomen
- Koorts en koude rillingen
- Vermoeidheid of algemene zwakte
- Hoofdpijn
- Spier- of gewrichtspijn
- Opgezette lymfeklieren
Deze griepachtige symptomen kunnen worden verward met een virale infectie, daarom is het belangrijk om recente teken blootstelling te vermelden aan je zorgverlener.
Ernstige symptomen
Als de infectie zich verspreidt of onbehandeld blijft, kunnen de symptomen verergeren:
- Gezichtsverlamming (aangezichtsverlamming of Bell’s palsy)
- Stijve nek of hevige hoofdpijn
- Cognitieve veranderingen zoals verwarring of concentratieproblemen
- Tintelingen of gevoelloosheid in ledematen
- Hartkloppingen of ongemak op de borst (geassocieerd met Lyme carditis)
Als een van deze symptomen verschijnt, vooral na buitenactiviteiten of blootstelling aan teken, zoek dan snel medische hulp.
Hoe verwijder je een teek die al onder de huid zit?
Als je een teek op je huid vindt, is het belangrijk deze zo snel mogelijk te verwijderen. Hoe langer een teek vastzit, hoe groter het risico op het overdragen van ziekten, vooral na de eerste 24 uur.
Stap-voor-stap teken verwijdering
Volg deze stappen, aanbevolen door gezondheidsinstanties zoals de CDC:
- Gebruik een pincet met een fijne punt: Pak de teek zo dicht mogelijk bij de huid vast.
- Trek langzaam en gelijkmatig recht omhoog: Vermijd draaien of trekken, dit kan ervoor zorgen dat delen van de teek afbreken en in de huid achterblijven.
- Maak de beetplek en je handen schoon: Gebruik zeep en water, alcohol of een jodiumoplossing.
- Verwijder de teek op de juiste manier: Spoel hem door het toilet, doe hem in alcohol, of bewaar hem in een plastic zakje voor eventuele identificatie later.
- Gebruik geen huismiddeltjes: Vermijd vaseline, nagellak, lucifers of etherische oliën – deze helpen niet en kunnen de huid irriteren of het risico op ziekte vergroten.
Lees meer in de teek verwijdering handleiding van de CDC.
Let op: Onjuiste verwijdering, zoals het knijpen in het lichaam van de teek, draaien of het aanbrengen van oliën, kan het risico op infectie of ziekte overdracht vergroten. Volg altijd de instructies nauwkeurig om complicaties te voorkomen.
Wat als de kop afbreekt?
Als delen van de teek achterblijven:
- Probeer ze met een schoon pincet te verwijderen.
- Lukt dat niet, laat het gebied dan met rust — je lichaam kan het vanzelf afstoten.
- Let op tekenen van infectie zoals roodheid, pus of toenemende zwelling.
Hoe herken je een geïnfecteerde tekenbeet?
Een geïnfecteerde tekenbeet is niet hetzelfde als een door teken overgedragen ziekte, maar beide vereisen aandacht. Infectie kan gelokaliseerd zijn, alleen de huid betreffen, of systemisch, het hele lichaam beïnvloeden door pathogenen die via het speeksel van de teek worden overgedragen.
Tekenen van een gelokaliseerde huidinfectie
Een typische tekenbeet kan milde irritatie veroorzaken. Als bacteriën echter de huid binnendringen, kunnen 1–3 dagen na het verwijderen de volgende tekenen van een lokale infectie verschijnen:
- Toenemende roodheid of zwelling
- Toegenomen pijn of warmte
- Gele pus of vochtophoping
- Gladde, gespannen huid rondom de beet
- Een beet die verslechtert na aanvankelijke verbetering
Deze symptomen kunnen wijzen op cellulitis of een andere bacteriële huidinfectie en vragen om medische controle.
Systemische infectie: voorbij de beet
Door teken overgedragen ziekten zoals Lyme, ehrlichiose of anaplasmose veroorzaken mogelijk geen duidelijke symptomen op de plaats van de beet. Ze beïnvloeden in plaats daarvan het hele lichaam.
Let op onderstaand:
- Aanhoudende of terugkerende koorts
- Vermoeidheid, rillingen of spierpijn
- Hoofdpijn of stijve nek
- Gezwollen lymfeklieren of gewrichtspijn
- Ringvormige uitslag (erythema migrans)
- Gevoelloosheid, verwarring of hangend gezicht
Deze symptomen ontstaan vaak binnen 3 tot 30 dagen na een tekenbeet. Raadpleeg snel een zorgverlener voor vroege behandeling om het risico op complicaties te verminderen.
Als klachten zoals vermoeidheid of hoofdpijn aanhouden na behandeling, kan een thuistest helpen om achtergebleven verstoringen op te sporen en het herstel te ondersteunen.
Wanneer naar de dokter
Veel tekenbeten genezen vanzelf, maar sommige kunnen tot ernstige complicaties leiden. Weten wanneer je een tekenbeet serieus moet nemen helpt je om vroegtijdig te handelen en langdurige gevolgen te voorkomen. Zoek direct medische hulp als je:
- Een zich uitbreidende uitslag hebt, vooral als deze lijkt op een bull’s-eye
- Koorts, vermoeidheid of spierpijn ontwikkelt na een verblijf in grasrijke of bosrijke gebieden
- De beetplaats steeds roder, gezwollen of pijnlijker wordt
- Neurologische veranderingen ervaart, zoals gezichtsverlamming of verwarring
- Niet zeker weet hoe lang de teek vast zat
- De teek niet volledig hebt verwijderd
Als klachten zoals vermoeidheid of een moeizaam herstel aanhouden na behandeling, kan vervolgonderzoek helpen om achtergebleven problemen op te sporen en verdere zorg te ondersteunen.
Hoe voorkom je tekenbeten
Teken gedijen goed in grasrijke, bosrijke en struikachtige gebieden – en ze hebben niet veel tijd nodig om zich vast te hechten. Maar met de juiste preventiestrategie zijn tekenbeten grotendeels te voorkomen. Deze wetenschappelijk onderbouwde maatregelen kunnen jou, je gezin en je huisdieren beschermen tegen teken.
1. Gebruik bewezen teken werende middelen
Breng een door de EPA goedgekeurde insectenwerende spray aan op een onbedekte huid voordat je naar buiten gaat. De meest effectieve ingrediënten zijn:
- DEET (20–30%)
- Picaridin
- IR3535
- Citroeneucalyptus Olie (niet geschikt voor kinderen onder 3 jaar)
Breng repellenten altijd aan volgens de aanwijzingen op de verpakking. Voor langdurige bescherming kun je kleding dragen die is behandeld met permethrine, een insecticide dat teken afweert en bij contact doodt.
2. Kleed je om blootstelling te beperken
Teken kruipen vanaf de grond omhoog, daarom is je kleding je eerste verdedigingslinie:
- Draag lange mouwen en lange broeken
- Stop je broek in je sokken of laarzen
- Kies voor lichtgekleurde kleding — teken zijn dan makkelijker te zien
- Blijf tijdens het wandelen in de natuur in het midden van de paden en vermijd contact met hoog gras of struiken
3. Voer grondige teken controles uit
Controleer jezelf goed na buitenactiviteiten, vooral in gebieden waar teken veel voorkomen, op teken op:
- De hoofdhuid en haarlijn
- Achter de oren
- Onder de armen
- Rond de taille en liezen
- Achter de knieën
- Bij enkels en sokken
Ouders doen er goed aan om kinderen zorgvuldig te controleren, en huisdiereigenaren moeten de vacht, oren en poten van hun dieren inspecteren.
3. Voer grondige teken controles uit
Controleer jezelf goed na buitenactiviteiten, vooral in gebieden waar teken veel voorkomen, op teken op:
- De hoofdhuid en haarlijn
- Achter de oren
- Onder de armen
- Rond de taille en liezen
- Achter de knieën
- Bij enkels en sokken
Ouders doen er goed aan om kinderen zorgvuldig te controleren, en huisdiereigenaren moeten de vacht, oren en poten van hun dieren inspecteren.
4. Douche binnen twee uur
Douchen kort na buiten zijn helpt teken weg te spoelen voordat ze zich vastbijten. Het is ook een goed moment om je huid onder goed licht grondig te controleren.
5. Houd teken buiten de deur
Verminder de leefomgeving van teken rondom je huis door:
- Regelmatig het gras te maaien
- Bladeren en takkenhopen te verwijderen
- Houtstapels en vogelhuisjes weg te plaatsen van terrassen en speelplekken
- Een buffer van grind of mulch te maken tussen het gazon en bosrijke gebieden
6. Bescherm huisdieren het hele jaar door
Teken treffen niet alleen mensen. Gebruik preventieve middelen aanbevolen door de dierenarts voor honden en katten, zoals:
- Orale medicijnen
- Tekenbanden
- Topische behandelingen
Huisdieren kunnen teken mee naar binnen nemen, waardoor het risico voor het hele huishouden toeneemt.
Wat doet progesteron met je gewicht?
Tekenbeten worden vaak over het hoofd gezien, maar kunnen leiden tot ernstige infecties. Hoewel niet alle teken ziekten overdragen, kunnen sommige aandoeningen zoals Lymeziekte of tekenencefalitis veroorzaken. Daarom is vroege herkenning en snelle actie essentieel.
Let na een beet goed op symptomen zoals koorts, uitslag of vermoeidheid. Verschijnen deze klachten, raadpleeg dan direct een arts. Vroege behandeling kan complicaties voorkomen en de kans op langdurige gevolgen verkleinen.
vermoeidheid of concentratieproblemen (brain fog). In zulke gevallen kunnen thuistesten voor immuun-, hormoon- of voedingsstoffen markers waardevolle inzichten bieden voor herstel en verdere zorg.
Blijf alert, handel snel en geef je lichaam de juiste steun om te herstellen. Bij tekenbeten zijn bewustzijn en proactieve zorg je beste bescherming.
Bronnen:
- Centers for Disease Control and Prevention. (2025, March 13). Lyme Disease Surveillance and Data.
- Centers for Disease Control and Prevention. (2024, May 14). Tick-borne Encephalitis Virus.
- Centers for Disease Control and Prevention. (n.d.). Babesiosis.
- Centers for Disease Control and Prevention. (2024, May 15). About Rocky Mountain Spotted Fever.
- Healthline. (n.d.). Lyme Disease: Symptoms, Signs, Treatment, and More.
- Centers for Disease Control and Prevention. (2024, May 15). Signs and Symptoms of Untreated Lyme Disease.
- Centers for Disease Control and Prevention. (n.d.). Tick Removal.
- New York State Department of Health. (n.d.). Lyme Disease.
- Prince William County, Virginia. (2021, April). Repellent Combined.
- RIVM – Ziekte van Lyme
- Tekenradar
